| Objectnaam | Electrologica X1 |
| Levensloop | Historische context: experimenteerdrift en optimisme In 1958 loopt het tijdperk van de Wederopbouw ten einde en breekt een periode aan van experimenteerdrift en optimisme. In de computerbouw komen meer geavanceerde computers; machines van de tweede generatie. In 1956 wordt het bedrijf Elektrologica opgericht door het Mathematisch Centrum (MC) en de verzekeraar Nillmij als de eerste Nederlandse computerfabriek, speciaal voor de commerciële productie van de door het MC ontworpen computer X1. De opening van deze fabriek wordt in die tijd gepresenteerd als symbool van de voltooiing van de Wederopbouw. Het type: de X1 De X1 is een ontwerp van het Mathematisch Centrum, Bram Loopstra en Carel Scholten. Edsger Dijkstra was er direct bij betrokken onder meer met het ontwerp van het zogenaamde online interrupt-systeem . Het object: de X1 in de Erfgoedcollecties van de TU Delft Dit object is van 1960-1970 bij CBS in gebruik geweest voor gegevensverwerking, met name t.b.v. de in-, uit- en doorvoer-statistiek. Het object als erfgoed Na buitendienstelling is de X1 jarenlang in de entreehal van het CBS tentoongesteld geweest. Na de verhuizing van het CBS in 2008 is de X1 aan het TU Delft geschonken die de computer in haar erfgoedcollecties heeft opgenomen. Wonderlijk genoeg zijn hierbij de Bull en IBM input/output eenheden van de configuratie niet overgedragen. |
| Ontwerper | B.J. Loopstra, C.S. Scholten |
| Locatie ontwerp | Nederland; Amsterdam |
| Opmerkingen | Edsger Dijkstra promoveerde bij A. van Wijngaarden op het ontwerp van de input en output programmatuur van deze machine; hetgeen de X1 verbind met de vooraanstaande ontwikkelingen in de informatica in Nederland. Op het MC-exemplaar van deze machine schreven Dijkstra en Zonneveld de beroemde ALGOL compiler. |
| Producent | Electrologica NV |
| Locatie productie | Nederland; Amsterdam, Rijswijk ZH |
| Bouwjaar | 1958-1963 |
| Aantal gebouwd | ca. 30 |
| Aantal geimporteerd | - |
| Techniek | Geheel getransistoriseerd. De standaardeenheden in de vorm van gekleurde blokjes bezorgden de binnenkant van de machine de bijnaam tulpenveld. Diverse ingebouwde controles, o.a. volledige controle op lezen en ponsen van ponskaarten. Leest en ponst Bull- of IBM-code. |
| Wijzigingen techniek | in 1962 uitbreiding met extra werkgeheugen, in 1964 met snelle printer in 1965 met vijf magneetband-eenheden. |
| Bouwwijze | Verschillende kasten met tulpenvelden |
| Vorm | Basismachine ongeveer even groot als normaal schrijfbureau, met verschillende bedieningsschakelaars en indicatielampjes. Lichtgrijs modern design. |
| Type | Elektronische rekenautomaat; computerconfiguratie |
| Gebruiker | Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) |
| Functie | Administratieve gegevensverwerking, wetenschappelijke en technische berekeningen (general purpose) |
| Aantal gebruikt | ca. 30 |
| Periode gebruik | 1960-1970 |
| Regio gebruik | Den Haag |
| Handleiding | Handleiding programmeren (deel 2) |
| Literatuur | Verkoopfolder, diverse korte beschrijvingen van configuratie-onderdelen, van invoerprogramma, etc. |
| Informatie | TU Library |
| Expertise | p.m. |
| Beoordeling | A |
| Motivatie | Object is onmisbaar voor de Collectie Nederland Historische Computers vanwege schakelwaarde, ijkwaarde en symboolwaarde. Het is bovendien door z'n uniciteit onvervangbaar. Schakelwaarde: De X1 is de eerste commercieel en seriematig gebouwde computer in ons land en staat voor belangrijke technische vernieuwingen. IJkwaarde: De X1 staat voor een patroon van in verschillende Europese landen waarin de productie van computers overgeheveld wordt van een onderzoeksomgeving naar industri?le productie in serie (vgl ZEBRA). Symboolwaarde: De X1 legt een relatie met de opening van de eerste computerfabriek in Nederland, met de voltooiing van de Wederopbouwperiode, met de opkomende computerwetenschap. Dijkstra bereikte enkele van zijn eerste grote prestaties op de X1 van het Mathematisc |
| Collectie | Erfgoedcollecties TU Delft / TU Library |
| Fysieke status | redelijk, slijtage door tentoonstellen |
| Volledigheid | configuratie omvat centrale besturingseenheid, ponsbandlezer, ponsbandponser, typemachine, ponskaartlezer (Bull sorteermachine in CBS), lees- en ponseenheid. (IBM in CBS). Geheugen- en bufferkasten en voedingseenheid ontbreken. |
| Integriteit | originele onderdelen/materialen zijn aanwezig |
| Behoud | statisch behoud |
| Opmerkingen behoud | De ponskaart in- en uitvoereenheden van Bull en IBM moeten herenigd worden met de configuratie |
| Software | in andere archieven |
| Authenticiteit | - |
| Contactgegevens | Verdere informatie bij: TU Library Literatuur: Jan van den Ende: Knopen, kaarten en chips. De geschiedenis van de automatisering bij het Centraal Bureau voor de Statistiek. Auteur: CBS Voorburg/Heerlen 1991 (zie: publiekscatalogus KB) F.M. Kellenbach: Een eeuw statistieken, Historisch-methodologische schetsen van de Nederlandse offici?le statistieken in de twintigste eeuw, hoofdstuk 3: Mechanisering en automatisering. Zie: www.cbs.nl/NR/rdonlyres/E9F8AE21-0251-4548-B1D2, p. |
| Credits foto | Foto: CBS, Voorburg/Heerlen |
| Terrein | bouw |
| Foto's |
 |